Αυτοεκτίμηση

Αυτοεκτίμηση

Η αυτοεκτίμηση αφορά το πώς οι άνθρωποι νιώθουν, σκέφτονται, αξιολογούν (για) τον εαυτό τους. Το επίπεδο αυτοεκτίμησης των παιδιών αντανακλάται από τη συμπεριφορά και τη στάση τους. Η αυτοεκτίμηση των παιδιών αρχίζει να αναπτύσσεται από πολύ μικρή ηλικία και συνεχίζει να αναπτύσσεται και στο υπόλοιπο της ζωής τους. Συνεπώς, οι γονείς διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης των παιδιών τους.

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε  για την αυτοεκτίμηση ότι βάσει επιστημονικών ερευνών:

⦁ Η αυτοεκτίμηση (γενική αυτοεκτίμηση) εξαρτάται από τις επιτυχίες του ατόμου σε κάθε τομέα και τις πεποιθήσεις του για το ποιοι τομείς είναι σημαντικοί. Εξαρτάται σε τι δίνει αξία το κάθε άτομο ξεχωριστά. Μπορεί ένα παιδί να έχει υψηλή αυτοεκτίμηση για κάποιους τομείς ενώ για άλλους όχι. Για παράδειγμα, μπορεί να έχει υψηλή αυτοεκτίμηση για τη δημοσιότητα και τις κοινωνικές δεξιότητές του αλλά όχι για τις ακαδημαϊκές του δεξιότητες. 

⦁ Οι γονείς επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά την αυτοεκτίμηση των παιδιών τους. Τα παιδιά ελέγχουν αν θεωρούνται από τους γονείς τους αγαπητά, ικανά και έξυπνα. Αν εισπράξουν από αυτούς θετική εικόνα, τότε αναπτύσσουν υψηλή αυτοεκτίμηση. Η αυτοεκτίμηση των γονιών αντανακλάται στον τρόπο που χειρίζονται τα παιδιά τους. 

⦁ Η αυτοεκτίμηση επηρεάζει τη σχολική επιτυχία. Τα παιδιά που νιώθουν καλά με τον εαυτό τους και τις δυνατότητές τους, είναι πιο πιθανόν να έχουν καλύτερες σχολικές επιδόσεις από τα παιδιά  που νιώθουν ότι δεν μπορούν να κάνουν σωστά διάφορα πράγματα. Η σχολική επιτυχία, επίσης, επηρεάζει την αυτοεκτίμηση του παιδιού. Τα παιδιά που έχουν χαμηλή σχολική επίδοση, συνήθως έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση.

⦁ Η αυτοεκτίμηση επηρεάζει τις κοινωνικές δεξιότητες. Τα παιδιά με υψηλή αυτοεκτίμηση αναπτύσσουν πιο εύκολα θετικές σχέσεις με άλλα άτομα. Τα θετικά συναισθήματα που νιώθουν για τον εαυτό τους, αντανακλώνται στον τρόπο που σχετίζονται με τους φίλους, τους δασκάλους, τα αδέρφια, τους γονείς και τους άλλους. Ενώ, τα παιδιά που δε νιώθουν καλά με τον εαυτό τους, συνήθως, έχουν προβλήματα στην ανάπτυξη σχέσεων με άλλα άτομα. 

⦁ Η αυτοεκτίμηση επηρεάζει τη δημιουργικότητα. Τα παιδιά με υψηλή αυτοεκτίμηση αναλαμβάνουν περισσότερα ρίσκα για δημιουργικές λύσεις σε σχέση με τα παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση.

⦁ Τα παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση τείνουν να έχουν περισσότερες συγκρούσεις με τους γονείς τους σε σχέση με τα παιδιά με υψηλή αυτοεκτίμηση.

Πώς οι γονείς αναπτύσσουν την αυτοεκτίμηση των παιδιών τους:

1. Να προσφέρετε πολλή αγάπη και στοργή. 

Να λέτε συχνα στο παιδί σας πόσο το αγαπάτε και πόσο ξεχωριστό είναι. Να το αγκαλιάζετε και να το φιλάτε. Έρευνες έχουν δείξει ότι, τα παιδιά με υψηλή αυτοεκτίμηση έχουν γονείς που τους δίνουν πολλή αγάπη και αποδοχή. Ενώ, τα παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση, συνήθως, έχουν γονείς που τα κρίνουν.

2. Να συμπεριφέρεστε με σεβασμό.  

Να μιλάτε και να συμπεριφέρεστε στο παιδί σας με ωραίο τρόπο. Να του λέτε «σε ευχαριστώ», «σε παρακαλώ». Με αυτόν τον τρόπο δείχνουμε στο παιδί μας ότι είναι σημαντικό και ενισχύουμε την αυτοεκτίμησή του.

3. Να ακούτε ενεργά το παιδί όταν σας μιλάει.

Όταν συζητάτε με το παιδί σας να του δείχνετε ότι του δίνετε σημασία, να μην ασχολείστε με κάτι άλλο, να διατηρείτε οπτική και σωματική επαφή μαζί του. Πρέπει να δείχνετε στο παιδί ότι οι ερωτήσεις και τα σχόλιά του είναι σημαντικά. Αν δε δίνετε σημασία στο παιδί σας όταν σας μιλάει και δείχνετε ότι είναι ασήμαντα αυτά που σας λέει, τότε το παιδί σας θα αισθάνεται ότι δεν είναι σημαντικό. 

4. Να επιβραβεύετε την προσπάθεια και την επιτυχία.

Η επιβράβευση πρέπει να είναι συγκεκριμένη και στοχευμένη για να έχει θετική επίδραση στη συμπεριφορά του παιδιού. Να επιβραβεύετε το παιδί σε καθημερινή βάση. Αναγνωρίζοντας τις καθημερινές επιτυχίες του, το βοηθάτε να αναγνωρίσει τις ικανότητές του και να ενισχύσει την αυτοεκτίμησή του. Είναι σημαντικό να επικεντρώνεστε στις θετικές συμπεριφορές του παιδιού σας και όχι στις αρνητικές. Να ενθαρρύνετε το παιδί σας για τις προσπάθειές του και όχι μόνο για τις επιτυχίες του. Μην επικεντρωθείτε μόνο σε λεκτική επιβράβευση αλλά και φυσική (αγκαλιές, πάρε 5, χτύπημα στην πλάτη). 

5. Να αποφεύγετε την αρνητική κριτική. 

Πολλοί γονείς κάνουν πιο πολλά αρνητικά σχόλια παρά θετικά, λένε συνεχώς όχι, μην το κάνεις αυτό, σταμάτα... Ακόμη, πολλές φορές οι γονείς μπορεί να μετατρέψουν ένα θετικό σχόλιο σε αρνητικό. Για παράδειγμα "Μπράβο που μάζεψες τα παιχνίδια σου! Γιατί δεν το κάνεις πάντα; Πολλές φορές πρέπει να σε υπενθυμίσω. Αν τα μαζεύεις δε θα θυμώνω και δε θα φωνάζω". Αυτή η ανατροφοδότηση ήταν περισσότερο γκρίνια και κριτική.  Επίσης, αποφεύγετε να λέτε ότι κάνει πάντα κάτι λάθος ή ότι ποτέ δεν κάνει κάτι σωστό. Εάν χρησιμοποιείτε απόλυτους όρους όταν μιλάτε, μπορεί το παιδί να αρχίσει να βλέπει τον εαυτό του αρνητικά και να βάζει το ίδιο ετικέτα σ' αυτόν. Εστιάστε στη συμπεριφορά του σε μια ιδιαίτερη κατάσταση. Περιγράψτε τι παρατηρείτε σε αυτήν την κατάσταση, αξιοποιώντας τα λάθη ως εμπειρίες μάθησης.

6. Να αποδέχεστε την αποτυχία του παιδιού.

Πολλοί γονείς πιστεύουν ότι η αποτυχία του παιδιού τους αντανακλά αρνητικά για τους ίδιους. Δεν υπάρχει τέλειο παιδί, όπως δεν υπάρχουν τέλειοι γονείς και τέλειοι ενήλικες. Αν ως γονιός περιμένεις τελειότητα, είναι σαν να περιμένεις αποτυχία και θα απογοητευτείς. Το παιδί θα απογοητευτεί και θα μάθει ότι δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις προσδοκίες σας και να σας ευχαριστήσει. Αυτό θα οδηγήσει το παιδί σε χαμηλή αυτοεκτίμηση.

7. Να αποδέχεστε το παιδί με τα μειονεκτήματά του. 

Τα παιδί πρέπει να νιώσει ότι οι γονείς το αγαπούν και το αποδέχονται ανεξάρτητα από τα μειονεκτήματα, τις αδυναμίες ή την αρνητική συμπεριφορά του. Πρέπει να διαχωρίζουμε την αξία του παιδιού από τη συμπεριφορά του. Αυτή η αποδοχή βοηθά το παιδί να νιώθει ασφαλές και σίγουρο για τον εαυτό του. 

8. Να θέτετε όρια και κανόνες. 

Το παιδί χρειάζεται να ξέρει τι αναμένετε από αυτό. Είναι σημαντικό να υπάρχουν οικογενειακοί κανόνες που να υποδεικνύουν ποιες συμπεριφορές είναι αποδεκτές και ποιες όχι.

9. Να τηρείτε τις υποσχέσεις που δίνετε.

Όταν τηρείτε τις υποσχέσεις σας, δείχνετε στο παιδί σας ότι είστε ειλικρινείς και ότι το αγαπάτε. Όταν, όμως, δεν τηρείτε τις υποσχέσεις σας, το παιδί μπερδεύεται και μπορεί να υποθέσει ότι δε νοιάζεστε αρκετά και δεν το υπολογίζετε. Αυτό μπορεί να προκαλέσει ζημιά στην αυτοεκτίμησή του. 

10. Να ξοδεύετε ποιοτικό χρόνο με το παιδί. 

Κάθε μέρα είναι σημαντικό να μοιράζεστε χρόνο με το παιδί σας. Μπορείτε να κάνετε μαζί μια δραστηριότητα που επέλεξε το παιδί σας. Αυτή η ώρα πρέπει να είναι διασκεδαστική και απαλλαγμένη από το άγχος και την πίεση. Δίνετε στο παιδί το μήνυμα ότι νοιάζεστε και διασκεδάζετε περνώντας μαζί χρόνο.

11. Να αναθέτετε υπευθυνότητες και καθήκοντα. 

Το παιδί μπορεί να κάνει εβδομαδιαία ή και καθημερινά διάφορες δουλειές του σπιτιού. Είναι σημαντικό να ενθαρρύνετε το παιδί να αναλάβει καθήκοντα και μετά από κάθε προσπάθεια να το επιβραβεύετε. Στόχος δεν είναι να κάνει τη δουλειά τέλεια αλλά να την ολοκληρώσει. Να νιώσει ικανοποίηση για τη βοήθεια που προσφέρει στην οικογένεια! Αν χρειαστεί να κάνετε ξανά τη δουλειά του παιδιού επειδή δε σας ικανοποιεί το τελικό αποτέλεσμα, είναι σημαντικό να μην το αντιληφθεί το παιδί. Αν  πάρει το μήνυμα ότι δεν μπορεί να κάνει σωστά τη δουλειά, θα μειώσει την αυτοεκτίμησή του. 

12. Να ενθαρρύνετε το παιδί για λήψη αποφάσεων που αφορούν το ίδιο. 

Όταν στηρίζετε το παιδί στο να παίρνει αποφάσεις, δείχνετε ότι εμπιστεύεστε την κρίση του και αναπτύσσετε την  αυτοεκτίμησή του. 

13.  Να προωθείτε τα ενδιαφέροντα και τις ικανότητες του παιδιού.  

Ενθαρρύνετε το παιδί να εμπλέκεται σε δραστηριότητες που το ενδιαφέρουν και παράλληλα αναδεικνύουν τις ικανότητές του. 

14. Να δίνετε στο παιδί την ελευθερία να παίρνει ρίσκα. 

Σε κανένα γονιό δεν αρέσει να βλέπει το παιδί του να αποτυγχάνει, γι' αυτό και ορισμένοι γονείς δεν αφήνουν τα παιδιά τους να εμπλέκονται σε δραστηριότητες που έχουν την πιθανότητα της αποτυχίας. Είναι σημαντικό να βοηθάτε το παιδί σας να χειρίζεται με θετικό τρόπο τις αποτυχίες, στέλνοντας το μήνυμα ότι η αποτυχία είναι μέρος της ζωής, και δε συμβαίνει επειδή αυτό δεν είναι ικανό. Όταν το παιδί μάθει ότι η αποτυχία είναι προσωρινή κατάσταση, είναι πιο πιθανόν να μην επηρεαστεί αρνητικά η αυτοεκτίμησή του.

15. Να ενθαρρύνετε το παιδί να δημιουργεί και να διατηρεί φιλίες. 

Το παιδί χρειάζεται να ξοδεύει χρόνο με τους/τις φίλους/ες του, ώστε να μάθει να αλληλεπιδρά και να συνυπάρχει με άτομα εκτός της οικογένειάς του. Οι φιλίες ενισχύουν την αυτοεκτίμηση του παιδιού αφού νιώθει την αποδοχή των συνομηλίκων του.

16. Να μαθαίνετε και να ενθαρρύνετε το παιδί να λέει θετικά σχόλια για τον εαυτό του. 

Διδάξτε το παιδί να εκφραστεί για τη θετική συμπεριφορά του, ενθαρρύνετέ το να έχει θετικές σκέψεις και θετικά συναισθήματα για τον εαυτό του. Να αναγνωρίζει τις δυνατότητες, επιτυχίες και τα θετικά γνωρίσματά του: «Χορεύω όμορφα», «Είμαι καλή στα Μαθηματικά», «Είμαι καλός φίλος».  Όταν ακούσετε το παιδί σας να εκφράζεται θετικά για τον εαυτό του, είναι σημαντικό να το αναγνωρίσετε και να συμφωνήσετε μαζί του. Ακόμη, παρά να πείτε είμαι περήφανος για σένα, πείτε πρέπει να είσαι πολύ περήφανος για σένα. Μην αφήνετε το παιδί να κρίνει αρνητικά τον εαυτό του. Να κρίνει τις πράξεις του, όπως είναι μια κακή επίδοση σε ένα διαγώνισμα, δεν είναι κακό. Όμως, να αποκαλεί τον εαυτό του «χαζό, ανίκανο» επειδή πήρε χαμηλό βαθμό σε ένα διαγώνισμα,  επιδρά αρνητικά στην αυτοεκτίμησή του.

Άντρεα Φιλίππου

Εγγεγραμμένη Σχολική/Εκπαιδευτική Ψυχολόγος